ال.ان.جی آمریکا جایگزین گاز ایران در بازار ترکیه می شود - دکتر برای تو

به گزارش گروه اقتصادی خبرنگاران، ایران به عنوان دومین دارنده منابع گاز جهان می تواند به عنوان یکی از بازیگران اصلی بازار صادرات گاز در منطقه نقش آفرینی کند. سهم 18 درصدی ایران از ذخایر گاز جهان و همچنین موقعیت استراتژیک این کشور زمینه مناسبی ایجاد نموده است تا بتوان با صادرات گاز به کشور های متقاضی گاز به هاب انرژی منطقه تبدیل شد. اما عملکرد ضعیف وزارت نفت در بازار گاز باعث شده که نه تنها فرصت های موجود در توسعه بازار صادراتی گاز ایران از بین برود؛ بلکه بازار های فعلی ایران نیز با تهدیدی جدی توسط رقبا روبرو شود. در این بین یکی از بازار هایی که خطر حذف ایران از آن به شدت احساس می شود بازار گاز ترکیه است.

صادرات گاز طبیعی ایران به ترکیه طی قراردادی 25 ساله در مرداد ماه 75 بین وزارت نفت و شرکت بوتاش ترکیه منعقد شده و طبق این قرارداد حداکثر حجم گاز صادراتی به ترکیه 10 میلیارد متر مکعب در سال (25 میلیون متر مکعب در روز) مشخص شد. عملیات صادرات گاز به این کشور در آذرماه سال 80 آغاز شده و تا سال 1405 اعتبار دارد. اما علیرغم اینکه تنها 6 سال تا خاتمه قرارداد گاز ایران با ترکیه زمان باقی مانده است؛ شواهد حاکی از آن است که هنوز وزارت نفت اقدامی برای انعقاد قراردادی جدید با ترکیه ننموده است. این انفعال وزارت نفت در بازاریابی برای صادرات گاز در حالی است که ترکیه برای کاهش وابستگی خود به ایران برنامه های مختلفی را در نظر گرفته و بسیاری از آن برنامه ها در طول 8 سال اخیر به ثمر نشسته است.

در این راستا سید علی نصر کارشناس انرژی گفت: در ماه های گذشته ترکیه به اندازه حجم واردات گاز از ایران، از آمریکا LNG وارد نموده است. همچنین فرایند پروژه خط لوله انتقال گاز تاناپ شتاب گرفته است و به گفته مدیرعامل خط لوله انتقال گاز ترانس آناتولیتا حجم گاز منتقل شده از طریق این خط لوله به ترکیه به 3 میلیارد متر مکعب در بخش آسیایی رسیده است. به تازگی هم که خط لوله ترک استریم افتتاح شده است که ظرفیت این خط انتقال 31.5 میلیارد مترمکعب گاز روسیه به ترکیه و اروپا است که در جهت خود گاز را برای ترکیه و برای کشور های اروپایی انتقال می دهد. در نتیجه در صورت انفعال وزارت نفت احتمال حذف ایران از بازار ترکیه هم وجود دارد.

*LNG آمریکا جایگزین گاز ایران در بازار ترکیه در آینده ای نه چندان دور

شایان ذکر است که توسعه صادرات گاز ایران به کشور های همسایه یکی از راهبرد های موجود برای خنثی سازی تحریم های آمریکا است. از سال 90 تا کنون نیز علیرغم فشار های آمریکا، صادرات گاز به ترکیه یکی از بستر های مناسب برای ارزآوری به کشور بوده است. در این راستا هم آمریکا برای افزایش فشار اقتصادی به ایران، انگیزه لازم برای حذف گاز ایران از بازار ترکیه را دارد و هم ترکیه به جهت کاهش وابستگی خود به گاز ایران در راستای تنوع سازی سبد واردات گاز و کاهش سهم ایران در این سبد گام خواهد برداشت.

در نتیجه انفعال وزارت نفت برای حفظ بازار گاز ترکیه در حالی است که هر دو کشور آمریکا و ترکیه انگیزه لازم برای کاهش و یا حذف ایران از بازار گاز ترکیه را داشته اند و به همین دلیل است که در ماه های گذشته ترکیه به اندازه حجم واردات گاز از ایران، از آمریکا LNG وارد نموده است. البته موضوع صادرات LNG آمریکا به ترکیه و خطر حذف گاز ایران از بازار ترکیه به همین نقطه ختم نمی شود و دو کشور آمریکا و ترکیه در حال انجام مذاکراتی برای افزایش صادرات LNG به ترکیه نیز هستند. در این راستا در حاشیه کنفرانس امنیتی مونیخ 2020، ترامپ و اردوغان با هدف افزایش سطح تجاری دو کشور به سالانه 100 میلیارد دلار در دهه آینده درباره گزینه صادرات LNG آمریکا به ترکیه مذاکره کردند که درصورت رسیدن به توافق احتمال جایگزینی LNG آمریکا به جای گاز ایران کاملا محتمل است. اتفاقا در سال های اخیر ترکیه نیز با افزایش ظرفیت خاتمهه ها واردات LNG، مجموع ظرفیت وارداتی خود را به 25 میلیارد متر مکعب (2.5 برابر حجم صادراتی گاز ایران به ترکیه) رسانده است که هم اکنون 75 درصد از این ظرفیت خالی است. در نتیجه احتمال توافق دو کشور برای افزایش واردات LNG از آمریکا اصلا دور از ذهن نیست.

*وزارت نفت از زیر بار مسئولیت صادرات گاز به ترکیه شانه خالی نموده است

با این حال همچنان بی توجهی وزارت نفت به این تحولات و رفتار منفعلانه این وزارتخانه نسبت به صادرات گاز به ترکیه جای سوال بزرگی را در ذهن مخاطب باقی می گذارد. این انفعال در عملکرد در حالی است که روابط عمومی وزارت نفت نیز در جوابیه ای به رویکرد فعالانه ترکیه در حوزه تنوع سازی سبد واردات گاز خود اشاره نموده است و ضمن شانه خالی کردن از زیر بار مسئولیت، عنوان نموده است که خطر حذف شدن ایران از بازار گاز ترکیه تقصیر وزارت نفت نیست بلکه ناشی از رویکرد فعالانه ترکیه در بازار است.

در بخشی از جوابیه روابط عمومی وزارت نفت به خبرگزاری فارس با اشاره به رویکرد فعالانه ترکیه در بازار گاز آمده است: کشور ترکیه در قالب یک سیاست کلان خود، در تلاش است به یک گذرگاه مهم انرژی تبدیل شود، بدیهی است که این سیاست را هم وزارت نفت ایران برایشان ننوشته است و احتمالا بخشی از برنامه کلان اقتصادی ترکیه است و آن ها با استفاده از مزایای ژئوپلتیک خود و به تناسب روابط بین المللی شان برای کشورشان طرح ریزی نموده اند. حالا چرا باید وزارت نفت ایران مقصر برنامه ریزی سیاستمداران ترکیه باشد؟.

*تعلل شرکت بوتاش در تعمیر خط لوله صادرات گاز ایران به ترکیه، زنگ خطری برای وزارت نفت

حال سوال اساسی این است که چرا مسئولین وزارت نفت خطر حذف گاز ایران از بازار ترکیه را جدی نمی گیرند و یا اگر جدی می گیرند چرا اقدامی برای حفظ بازار و یا توسعه بازار خود در ترکیه انجام نمی دهند؟ در این بین انفجار خط لوله صادرات گاز ایران به ترکیه و تعلل و عدم تمایل شرکت بوتاش ترکیه به تعمیر این خط لوله به خوبی گواه این موضوع است که در سایه تعلل 8 ساله وزارت نفت، بازار ترکیه توسط سایر رقبای ایران به طور کامل تسخیر شده است به گونه ای که ترکیه دیگر نیازی به گاز ایران نخواهد داشت.

در این راستا، اخیرا مهدی جمشیدی دانا مدیر دیسپچینگ شرکت ملی گاز ایران درباره آخرین تحولات صادرات گاز ایران به ترکیه گفت: از 12 فروردین ماه که خط لوله صادراتی به ترکیه منفجر شد تا به امروز همچنان صادرات گاز ایران به ترکیه قطع است و تا زمان رفع مشکل صادرات آغاز نخواهد شد. به دلیل شیوع ویروس کرونا شرکت ترکیه ای که طرف قرارداد ما است، عملیات بازسازی را به کندی پیش می برد. ما درخواست خود را به طرف ترکیه ای برای بازدید از محل انفجار ارسال نموده و منتظر پاسخ آن ها هستیم. پیش بینی می شود که تا آخر خردادماه عملیات تعمیرات انجام شود.

گفتنی است طبق برخی برآوردها، توقف صادرات گاز ایران به ترکیه ماهانه بین 150 تا 200 میلیون دلار درآمد های صادراتی گازی ایران را کاهش دهد.

در مجموع به نظر می رسد که غفلت 8 ساله وزارت نفت برای حفظ و توسعه بازار گاز ایران در ترکیه باعث شده است که آمریکا بتواند به راحتی در بازار ترکیه نفوذ نموده و LNG خود را جایگزین گاز ایران کند. همچنین کشور هایی مانند روسیه نیز با احداث خط لوله ترک استریم به ظرفیت صادراتی سالانه 31.5 میلیارد متر مکعب در نظر دارند، سهم خود را در بازار ترکیه افزایش دهند. بدین ترتیب در صورت تداوم بی توجهی وزارت نفت به صادرات گاز ایران به ترکیه خطر حذف همیشگی ایران از این بازار وجود دارد.