بعضی آمدند که فیلم ما را زمین بزنند اما نوجوانان از فیلم استقبال کردند - دکتر برای تو

به گزارش گروه رسانه های خبرنگاران، فیلم منطقه پرواز ممنوع از معدود آثار سینمای ایران در سال های اخیر است که هم موضوع آن نوجوان است و هم مخاطبش. پرمخاطب ترین فیلم سی و دومین جشنواره بچه ها و نوجوانان، این روزها که روی پرده سینماهای کشور رفته است. به همین مناسبت به امیر داسارگر کارگردان این فیلم که منطقه پرواز ممنوع نیز اولین فیلم سینمایی وی محسوب می گردد، گفت وگو کردیم. جزئیات چگونگی ورود این فیلمساز جوان به عرصه سینما و ساخت منطقه پرواز ممنوع را از زبان خود وی بخوانید :

جلوی عنوان کارگردان فیلم منطقه پرواز ممنوع نوشته شده امیر داسارگر؛ فیلمسازی که شاید برای بسیاری از مردم و اهالی سینما ناشناخته باشد. پس هر طور که مایل هستید، خودتان را معرفی و تعریف کنید که چگونه وارد عرصه فیلمسازی شدید؟

من امیر داسارگر هستم، متولد 1364 تهران، تحصیلاتم کارشناسی مهندسی عمران است؛ در کشور ما خیلی چیزها به هم ربطی ندارند، تحصیلات من هم به حرفه ام ارتباطی ندارد! همان طور که رگه هایی از نگاه انتقادی من به نظام آموزشی و مخصوصا دانشگاه در فیلم هم هست. به ندرت پیش می آید که سیستم آموزشی ما کاری کند که در 18 سالگی بدانیم دقیقا می خواهیم چه کاره شویم! من هم از همان ابتدا چون همه می گفتند که درسم خیلی خوب است، فکر می کردم که باید مهندس شوم! تا اینکه از 20 سالگی فهمیدم باید کار هنری کنم. این بود که با یک سری کارهای نمایشی شروع کردم و از سال 86 فیلمنامه نویسی و فیلم سازی را شروع کردم. آن زمان با یک سری رفقا یک موسسه با نام ناوک راه انداختیم که یک ان جی او بود و تا سال 93 هم فعالیت کرد .

تا اینکه کار ساخت فیلم کوتاه را با باران شروع کردید!

بله اولین بار و آخرین بار که در جشنواره فیلم کوتاه تهران شرکت کردم با این فیلم بود که من نویسنده و تهیه نماینده اش بودم و کارگردانش دوست دیگری بود. این فیلم در شش رشته کاندیدای جایزه شد و جایزه بهترین تدوین را گرفت. اما از سال بعد که فیلم دفاع مقدسی و دیگر موضوعات ساختم، دیگر ما را به جشنواره فیلم کوتاه تهران راه ندادند! به نظرم بهترین فیلم کوتاهی که ساخته ام سر به راه است، اما چون موضوع فیلم جبهه و جنگ بود، هیچ کدام از جشنواره های فیلم کوتاه به آن توجهی نکردند !

به همین دلیل هم گذرتان به جشنواره عمار افتاد؟!

بله یک روز دیرتر را به جشنواره عمار فرستادم و جایزه بهترین فیلم را گرفت. از آن به بعد آثارم را عمدتا به جشنواره عمار می دادم و به نوعی، عمار خانه ام شد. هنگامه، سر به راه و ...

جشنواره عمار، استعداد شما را کشف کرد و جسارت و اعتماد به نفس لازم برای ساخت منطقه پرواز ممنوع را به شما داد؟

ساخت این فیلم برنامه ریزی نشده بود. دیدید بچه های فیلمساز که قصد ساخت کار سینمایی دارند چند سال درگیر می شوند و می فرایند و می آیند و این تهیه نماینده را می بینند و آن را می بینند. اما درباره منطقه پرواز ممنوع ماجرا جور دیگری رخ داد... بعد از اینکه هنگامه را ساختم در همان حوزه محتوایی ماندم و کارهای پژوهشی انجام می دادم. تا اینکه باشهید مصطفی صدرزاده آشنا شدم. تازه از شهادت وی گذشته بود که حدود دوهزار صفحه پژوهش درباره این شهید به دستم رسید که واقعا حیرت انگیز بود. شهید صدرزاده به نظرم یک الگوی کامل از جوان انقلابی حاضر در کف میدان است. در همان زمان تصمیم گرفتیم که یک کاری انجام دهیم و قصدم این بود که یک فیلم نیمه بلند دیگر مثل هنگامه بسازم. این پژوهش ها، ما را به شهید مدافع حرم مرتضی عطایی رساند. ما چند روز قبل از شهادتش یک شب به یادماندنی را با هم در مشهد گذراندیم؛ پسرش علی هم که آن زمان 12 سالش بود حضور داشت. مرتضی که با شهید صدرزاده ارتباط خانوادگی داشتند گفت که دو روز دیگر می خواهد به سوریه برود. اما نکته مهمش این بود که می گفت هیچ کس از این موضوع خبر ندارد و فقط علی پسرش که محرم اسرار پدر بود می دانست. این رابطه، همه ما را تحت تأثیر قرار داد. یک ماه بعد هم مرتضی عطایی شهید شد. به این فکر افتادیم که فیلمی درباره عشق پدر - پسری بسازیم! اوائل اصلا تصمیم نداشتیم که یک فیلم نوجوانانه باشد. کمی که گذشت، به این نتیجه رسیدم که دوربین باید از زاویه دید پسر باشد. یعنی به تعریف پدری که نیست، پسری که هست رسیدیم. بعد دیدیم که فیلم، تلخ و ملودارم است و فیلم نوجوانانه باید ماجراجویانه باشد. یک سال طول کشید تا خودمان را پیدا کردیم و شد سال 96 که پیش فراوری کار را شروع کردیم، اما نتوانستیم فیلم را بسازیم و یک سال کار را تعطیل کردم و رفتم فیلم سر به راه را ساختم. تا خرداد 97 به فیلمنامه ای که می بینید رسیدیم. تا آن زمان اصلا قرار نبود فیلم سینمایی ساخته گردد. اما خرداد آن سال بود که همه به این نتیجه رسیدیم که نمی توان درباره این موضوع فیلم تلویزیونی یا فیلم نیمه بلند ساخت و باید فیلم بلند بگردد.

می توان گفت که منطقه پرواز ممنوع سفارشی است؟

به هیچ وجه! اگر تحت تأثیر شهدا کار کردن را بخواهیم سفارشی بدانیم، بله سفارشی است. اما اینکه یک نفر من را صدا بزند و بگوید برو این فیلم را بساز هرگز! تازه اگر هم درست صدا بزنند بد نیست. مثلا اگر کسی که سرش برای ساخت فیلم کمدی درد می نماید را صدا بزنند بگویند برو این فیلم کمدی را بساز اشکالی ندارد؛ کار را باید به کاردان سپرد. بد، آن است که پول بیت المال، حیف و میل گردد و به افرادی سفارش کار درباره موضوعات داده گردد که بی ربط باشند و مزخرف بسازند! اینکه پژوهش هایی چند صد ساعته انجام گردد و از دل آن ها قصه هایی بیرون بیاید و برای فیلمنامه 21 ماه وقت صرف شده باشد، آن هم برای جامعه هدفی که کمتر برایش کار می گردد، از این درست تر چه می شد برای سینمای ایران انجام داد؟

یعنی ماجراهای فیلم واقعی بودند؟

نه، داستان فیلم واقعی نیست، اما اتفاقات آن از شخصیت های واقعی الهام گرفته شده است.مثلا تعدادی از سکانس های فیلم که به آموزش در شب نوجوانان می پردازد، کاملا زاییده ذهن ماست. اما از آنجا الهام گرفته شده که شهید صدرزاده نوجوانان گروه خود را به دل طبیعت می برد و گشت فکر برگزار می کرد.منطقه پرواز ممنوع خیلی از شخصیت شهید مدافع حرم مصطفی صدرزاده و شهید مدافع حرم مرتضی عطایی و مدل زندگی آن ها الهام گرفته است. مصطفی از آن دسته افرادی بود که نسبت به همه چیز احساس مسئولیت داشت و هیچ موضوعی نبود که بگوید به من چه ربطی دارد! شخصیت ها و بعضی از دیالوگ های فیلم نیز بر همین اساس شکل گرفته اند. امیدوارم روزگاری یک سریال درباره شهید مصطفی صدرزاده ساخته گردد، چون پدیده بسیار کم نظیری است. به رفقایش می گفت دعا کنید تا شهید شوم، چون اگر شهید شوم بهتر می توانم کار فرهنگی کنم! موفقیت های این فیلم را هم کار مصطفی می دانم. اینکه افراد بسیاری در فضای مجازی پای کار بیایند و یک فیلم گمنام مثل منطقه پرواز ممنوع را به دیگران توصیه نمایند را کار او می دانم .

خب، فیلم را ساختید و فرستادید جشنواره فیلم فجر، اما پذیرفته نشد!

متأسفانه فیلم ناقص بود. شاید هم ما عجله کردیم. ما فقط یک نسخه 100 دقیقه ای تدوین شده داشتیم (الان فیلم ما 92 دقیقه است) نه موسیقی داشت، نه جلوه های ویژه داشت -موردی که در فیلم ما خیلی جدی است و حدود 130 پلان، جلوه های ویژه دارد- حتی صداگذاری هم نداشت، فقط دیالوگ داشت. شاید توقع زیادی بود که هیئت انتخاب جشنواره فجر چنین فیلمی را برای بخش مسابقه انتخاب می کردند. با این حال می گفتند که در فهرست 35 تایی 17 بود. اما فکر می کنم به خاطر نوجوانانه بودن، خیلی ضریب منفی گرفتیم .

یعنی چه؟ چرا باید فیلمی برای مخاطب نوجوان نادیده گرفته گردد؟

اگر فیلم نوجوانانه بسازید و به خصوص اگر نگاهتان یک مقدار از نظر فرهنگی با نگاه مرسوم متفاوت باشد، تنها می مانید. فیلم های نوجوان ما در بهترین حالت، نمایش دهنده آداب هستند. آدابی مثل اینکه حرف پدر و مادر را گوش دهید، درس خود را خوب بخوانید، راستگو باشید و ... کمتر فیلمی پیدا می گردد که هدف بزرگ نشان دهد، رویا بسازد و از یک آرمان حرف بزند و بچه ها را به مبارزه دعوت کند. این نوع فیلم ها معمولا در فضای سینما مهجور هستند .

بعضی از منتقدان نیز در برابر فیلم گارد گرفتند!

بسیاری از منتقدان، همین که می بینند یک فیلم، چند نشانه یا المان حزب اللهی دارد، حالشان بد می گردد، با برعکس این قضیه مسئله ای ندارند. به طور مثال ، اخیرا فیلمی را دیدم که پر از شعار بود. اما چون فحش می دهد، بسیاری از منتقدان، مسئله ای با آن نداشتند! ولی اخیرا در یک برنامه تلویزیونی، منتقدی گفت که داستان این فیلم با تصادف همراه است و منطق ندارد! با خودم گفتم که در ژانر نوجوان، منطق کار درست است. شما تن تن را ببینید که چقدر توأم با تصادف است. اما در ژانر نوجوان به این تصادف نمی گویند. حتی فیلم های استادان بزرگ تاریخ سینما نیز پر از تصادف است، اما هیچ کس با آن ها مشکل ندارد.

گویا در نشست خبری فیلم در جشنواره کودک و نوجوان اصفهان نیز حاشیه هایی پیش آمد؟

بله، آقای منتقدی که از سال ها قبل او را می شناختم و می دانستم که به طرف مقابل خودش توهین می نماید، آنجا هم مجری نشست بود و در جمع با لحن خاصی گفت که شما از کی پول گرفته اید و این فیلم را ساخته اید! کسی که خودش به خاطر حضور در آن نشست، پول دولت را گرفته بود و اجرای نشست یک جشنواره دولتی را به عهده داشت. ما چنین جوی در سینما داریم .

اما نظر مخاطب نوجوان، چیز دیگری است و اغلب، راضی از پای تماشای فیلم بلند می شوند.

بله در همان یک هفته ای که در جشنواره فیلم کودک و نوجوان اصفهان اکران داشت، بازخوردهای مثبت فیلم به قدری زیاد بود که خستگی ما را بیرون برد .

برخلاف گرمایی که این فیلم در جشنواره کودک اصفهان ایجاد کرد، اطلاع رسانی از فیلم ضعیف به نظر می رسید! واقعا همین طور است یا دچار توهم توطئه شدم؟

البته نمی توان همکاری های مدیریت جشنواره فیلم کودک و نوجوان اصفهان با ما را انکار کرد، اما سیستم آن جشنواره به گونه ای بود که وقتی یک فیلم سالن را پر می کرد، خبر می دادند که آن فیلم به جشنواره رونق داده است، اما وقتی فیلم ما همزمان با همان فیلم، دو سانس فوق العاده به دست آورد، حتی یک فریم عکس هم از فیلم ما کار نمی کردند .

اما واقعیت این است که ما در تمام طول تاریخ جشنواره فیلم بچه ها و نوجوانان هیچ فیلمی نداشتیم که 14 سانس فوق العاده به دست آورد.

یک اتفاق خوب دیگر هم برای ما رخ داد این بود که جایزه بهترین بازیگر نوجوان در جشنواره بچه ها و نوجوانان هم از فیلم ما بود. برای اینکه ما سراغ بازیگران شناخته شده و آکادمی های بازیگری نرفتیم .

پس بازیگران نوجوان فیلم، چگونه انتخاب شدند؟

ما این بازیگران را از مساجد و گروه های سرود کشف کردیم. مثلا بازیگر نقش علیرضا که اهل افغانستان اما بزرگ شده ایران است از یک کلاس قصه نویسی در فرهنگسرایی در جنوب تهران پیدا شد. خرداد و تیر سال 97 هر روز با این بچه ها تمرین کردیم. اصلا هم روش ما روش نابازیگر نبود. یعنی جوری با آن ها کار کردیم که در موقعیت های مختلف، مثل بازیگر حرفه ای عمل نمایند. دو هفته آخر، کار تمرین را به روزی 10 ساعت رساندیم. حتی بعضی شب ها به پیاده روی در جنگل می رفتیم. کارهایی که باعث شد تا بچه ها آماده شوند. نتیجه اش هم این شد که جایزه بهترین بازیگر هم به این فیلم رسید .

به نظر می رسد که کار ساخت فیلم مثل برگزاری یک عملیات غیرممکن بود!

ما خیلی کار را جدی گرفتیم؛ من سر این فیلم پیر شدم. بیشترین زمانی که سر فیلمبرداری یک فیلم می رفتم، 15 روز بود اما برای منطقه پرواز ممنوع 80 روز کار تصویربرداری ما طول کشید.

به نظر می رسد که نوجوانان فیلم خیلی شجاع هستند و حتی از بعضی نظرات، ممکن است برای بچه ها بدآموزی داشته باشند!

من خودم هم کمی نگران این مسئله بودم. واقعیت این است که باید قصه فیلم را برای نوجوان امروزی جذاب می کردیم. هر چند که به لحاظ اعتقادی نمی توانیم بعضی از جاذبه های کاذب سینمای دنیا را به کار بگیریم، به همین دلیل هم باید جذابیت فیلم را روی شجاعت شخصیت های فیلم می آوردیم. برای همین کمی مجبور شدیم که بچه ها را اسطوره ای نشان دهیم، هر چند که شکست هم می خورند. به همین دلیل هم سعی کردیم که در طول کار با کارشناسان حوزه تربیتی مشورت کنیم. هیچ کدام از این کارشناسان نظر منفی درباره شجاعت و بی باکی نوجوانان فیلم نداشتند، مگر کسانی که دوست دارند بچه های خود را لای پر قو بزرگ نمایند. بعد از اکران خصوصی فیلم، یک بچه 10- 11 ساله با شور و هیجان می گفت که این فیلم به ما می گوید که می توانیم کارهای بزرگ انجام دهیم .

حرف پایانی؟

امیدوارم که بچه های ایران، اول از دیدن منطقه پرواز ممنوع لذت ببرند. البته اکثر بچه ها نیز با دیدن این فیلم، حالشان خوب شده است. نوش جانشان، حقشان است که با دیدن این فیلم، حالشان خوب گردد و به خودشان، هویت و کشورشان افتخار نمایند. از همه مهم تر امیدوارم دل فرزندان شهدا از این فیلم شاد گردد .

منبع:کیهان