ارسباران؛جاذبه جنگلی و رویایی آذربایجان شرقی - دکتر برای تو

در واقع نصف منطقه کوهستان ارسباران در غرب آن شامل منطقه حفاظت شده دیزمار می گردد که بعد از پارک ملی کنتال واقع شده است. مرز این دو منطقه حفاظت شده رودی به نام ایلنگه چای است. شرق این رود منطقه حفاظت شده ارسباران و غرب آن دیزمار است.

جنگل های ارسباران از نظر اقلیمی بسیار شبیه منطقه قفقاز است و البته تنها مرز آن با کوهستان قفقاز رود ارس است.

کوه های پر از درخت که در میانشان مراتع پراکنده دارد و روستاهایی دور از هم که مردمشان همگی دامدار هستند اکوسیستم ارسباران را می سازد. بیشتر این مراتع محل زندگی عشایر دامدار منطقه است.

بارش باران در جنگل های ارسباران بیش از میانگین بارش سالانه در سایر منطقه ها شمال غربی ایران است. بارندگی بیشتر و جاری بودن چندین چشمه و رودخانه باعث شده تا ارسباران نام های مثل قره داغ بگویند چون جنگل انبوه باعث سیاه دیده شدن کوه ها می گردد.

راه های دسترسی به ارسباران

رسیدن به ارسباران آسان است. می توان از سمت استان اردبیل یا آذربایجان شرقی به جنگل های ارسباران رسید.

جاده مرزی جلفا-پارس آباد از شمال ارسباران می گذرد و جاده کلیبر عاشقلو از بخش شرقی جنگل رد می گردد. با توجه به این که ارسباران یک تفرجگاه مناسب برای کوهپیمایی و کمپینگ است، جهت اصلی عبور اتوبوس یا تاکسی های بین شهری نیست.

همانطور که گفتیم ارسباران منطقه عظیمی است اما اگر کسی بخواهد در یک سفر کوتاه بخش هایی جالبش را ببیند، سفر از جاده مرزی و سپس جاده عاشقلو به کلیبر توصیه می گردد. اطراف این جاده ها جاهای دیدنی متعددی هست که بخشی از آن ها را قبلا در راهنمای جاهای دیدنی جلفا معرفی نموده ایم و چند مورد دیگر را در ادامه معرفی می کنیم.

برترین جاهای دیدنی جنگل های ارسباران

ارسباران از چند جنبه اهمیت دارد؛ تاریخ، اکوسیستم و گردشگری. خوشبختانه در سال های اخیر به هر سه جنبه جنگل های ارسباران توجه شده و پروژه های گردشگری هم در حال ساخت یا اجرا هستند.

مواردی که در ادامه معرفی کردیم آنهایی هستند که ارزش وقت گذاشتن را دارند و دسترسی به آنها هم راحت است.

2. قلعه بابک

بابک خرمدین یکی از سرداران منطقه آذربایجان در زمان خلافت معتصم عباسی بود که توانست حدود 20 سال در مقابل دستگاه حکومتی مبارزه و مقاومت کند.

قلعه بابک مرکز فرماندهی و مبارزه گروهی معروف به خرمدینان بود. این قلعه در نوک قله ای مرتفع در حدود 3 کیلومتری شهر کلیبر واقع شده است. این قلعه از نظر معماری یک سازه کم نظیر در ایران است چون ساخت آن بدون ابزارهای امروزی و بالای کوهی تمام سنگی غیرقابل تصور است.

مکان قلعه طوری انتخاب شده که به تمام راه های ورودی مسلط است و برای ورود به قلعه فقط راهی باریک که در خاتمه به یک دالان می رسد وجود دارد.

ساختار جالب قلعه بابک مثل یک مانع عظیم در مقابل مهاجمان بود؛ طوری که در تمام سال های حضور بابک خرمدین در قلعه هیچ ارتش و مهاجمی نتوانست قلعه را فتح کند.

در نهایت، در اثر خیانت افشین، بابک به نیروهای معتصم تحویل داده شد و او را اعدام کردند.

با این که از زمان فعال بودن قلعه صدها سال گذشته است اما دیوارهای اصلی قلعه همچنان سالم هستند و مردم منطقه به رشادت های بابک افتخار می نمایند. عاشیق های آذری زبان از جنگ ها و سلحشوری بابک شعر می خوانند و داستان های او در میان لالایی های مادران شنیده می گردد.

البته اختلاف بر سر روایات تاریخی که به بابک نسبت می دهند خیلی زیاد است و حتی برخی افراد او را دشمن ایرانیان می دانند. نظر قطعی دادن درباره بخش هایی از تاریخ که اختلاف در آن زیاد است کار سختی است و ما هم اینجا فقط قلعه ای تاریخی را که حالا یک جاذبه گردشگری است را معرف می کنیم.

2. دره و پارک جنگلی مکیدی

بعد از بازدید از قلعه بابک می توانید جاده قلعه را به سمت قلعه دره سی و بعد از آن علی آباد و جنگل مکیدی ادامه دهید.

جنگل مکیدی در کنار روستایی به همین نام است و به واسطه زیبایی و بکر بودن منطقه تبدیل به تفرجگاهی تابستانی برای مسافران شده است. در سال های اخیر امکانات اولیه مثل آلاچیق و آب آشامیدنی در مکیدی فراهم شده و به آن پارک جنگلی مکیدی می گویند.

علی آباد

مکیدی برای آنهایی که عاشق جمع و خشک کردن گیاهان دارویی هستند یک فرصت ویژه است، چون انواع گیاهان مثل بومادران، بابونه، شیرین بیان و آویشن را می توانید در این منطقه پیدا کنید. پس توصیه می کنیم در اواسط بهار و اواسل تابستان به ارسباران سفر کنید تا زودتر از دیگران بتوانید گیاهان دارویی تازه جمع کنید.

روستا و منطقه حفاظت شده آینالو

آینالو نام منطقه ای حفاظت شده است که روستایی به همین نام در مرکز آن واقع شده است. آینالو یعنی آینه ای و طبق گفته های اهالی به سقف فلزی عمارتی قدیمی اشاره دارد که مثل آینه نور را منعکس می کرد.

دیوارهای این عمارت قدیمی که متعلق به یک تاجر ارمنی بود پابرجاست و بازسازی هایی هم روی آن اجرا شده است.

آینالو در دسترس ترین بخش بکر و زیبای جنگل های ارسباران است. کافی است جهت جاده کلیبر به قلعه بابک که در خاتمه به عاشقلو می رسد را دنبال کنید. آسنالو تقریبا در وسط این جاده است و بیشتر بخش های جهت آسفالت مناسبی دارد.

با این که خود آینالو زیباست و جاده ای پر از بالا و پایین رفتن در شیب کوهستان دارد، دو جاذبه اصلی آن یکی محل نگهداری و تکثیر گوزن های بومی منطقه معروف به مرال و دیگری کلیسا خرابه آینالو است.

کلیسای خرابه آینالو جزو کلیساهایی است که در زمان حضور ارامنه در این منطقه ساخته شده و مطابق سنت های ارامنه، کلیساها چون دارای صومعه هم بودند، بیرون از شهرها و دور از محل زندگی مردم ساخته می شد.

کلیسای آینالو

کلیسای آینالو در حدود 1 کیلومتری جنوب شرقی آینالو قرار گرفته است. کلیسا جاده ندارد و فقط با پای پیاده می توان به آن رسید. ساختمان کلیسا کاملا سالم است و تمام نقش و نگارهای روی دیوار، برج ناقوس و تالار اصلی سالم هستند.

این کلیسا با این که از نظر ابعاد و قدمت هم سطح کلیساههای منطقه جلفا است اما کمتر کسی از وجودش خبر دارد.

جاذبه دوم آینالو یعنی محل نگهداری و تکثیرمرال ها در کنار جاده و بعد از آینالو است. کل این منطقه حصارکشی شده و اگر شانس بیاورید می توانید مرال ها را دیدن کنید.

مرال گوزن بومی همین منطقه است و به دلیل شکار بی رویه، نسل آنها در معرض انقراض قرار گرفته است. سازمان حفاظت محیط زیست چندین سال است که با راه اندازی این مراکز کوشش می نماید جمعیت آنها را زیاد و از شکار شدنشان جلوگیری کند.

گونه های گیاهی و جانوری

سیاه خروس

جنگل های ارسباران از نظر تنوع گونه های زیستی و دارا بودن گونه های نادر در ایران بی نظیر است. پرنده ای به نام سیاه خروس که در ایران فقط در کوه های ارسباران و اطراف رود ارس دیده می گردد، گونه ای در معرض تهدید است که شکار آن به طور کلی ممنوع اعلام شده است.

از دیگر گونه های نادر ارسبارن می توان به میش مرغ قره قشلاق، اردک سر سفید، کل، بز کوهی، خرس قهوه ای و پلنگ اشاره نمود. گونه های دیگری که نسبتا جمعیت بیشتری دارند مثل گراز ، کبک، دراج و قرقاول در جنگل های ارسباران زندگی می نمایند.

گونه های گیاهی در ارسباران تنوع بسیار بالایی دارند تا جایی که برخی از گونه ها فقط با نام های محلی شناخته می شوند. بوته های تمشک و زغال اخته، بلوط، سماق، زرشک، انار وحشی و سیب وحشی از گونه های گیاهی فراوان در ارسباران هستند. درختان ممرز، توت، چنار و بلوط هم در ارسباران فراوان است.

قارچ های وحشی که بیشترشان خوراکی است بیش از 200 نوع هستند. برای مثال، قارچ دنبلان ظاهری شبیه سیب زمینی دارد و نسبتا گران قیمت است.

برترین زمان سفر به جنگل های ارسباران

منطقه ارسباران کوهستان و خشک و سرد است و سفر در در پاییز و زمستان توصیه نمی گردد. در فصل بهار با این که هوا گرم تر می گردد و زمین ها و سبز و درختان پربرگ هستند اما وزش باد شدید در نواحی مرتفع، گردش و سرگرمی را سخت می نماید.

برترین زمان برای سفر به ارسباران فصل تابستان است.

برترین جهت برای سفر به دل جنگل های ارسباران

برترین جهت برای مسافرانی که می خواهند با خودرو سفر نمایند، هما جاده کلیبر به عاشقلو است که در نهایت به جاده مرزی و رود ارس می رسد.

سایر راه ها در منطقه ارسباران جاده های بین روستایی هستند که بیشتر خاکی و فاقد ایمنی لازم هستند.

گروه های کوهپیمایی محلی در فصل تابستان جهتهایی در همان راستای جاده آینالو را انتخاب می نمایند. در هر صورت ارسباران منطقه کوچکی نیست و بیشتر منطقه ها آن خالی از سکنه است پس بهتر است جهتهایی انتخاب گردد که دردسر کمتر و جاهای دیدنی بیشتری دارند.