در ستایش عباس معروفی که دور از وطن درگذشت - دکتر برای تو

خیلی کار ها را نکردم

خیلی راستا ها را نرفتم

به خیلی چیز ها آلوده نشدم

خیلی چیز ها را نخوردم

خیلی چیز ها را ننوشیدم

خیلی چیز ها را نکشیدم

برای این که همه اش نگران این نویسندهه بودم

همه اش مواظبش بود

همه اش فکر می کردم اینو نمی خوام خرابش کنم می خوام بسازمش

من می خواهم زمانه خودم را تصویر کنم

مثل اثر انگشتم

بزنم به دیوار و برم دنیال کارم

حالا عباس معروفی نویسنده مهاجر ایرانی و گوینده این سخنان رفته است. صبح امروز 10 شهریور بود که خبر رسید نویسنده رمان های سال بلوا، سمفونی مردگان، پیکر فرهاد، فریدون سه پسر داشت، ذوب شده، تماماً مخصوص ونام تمام مردگان یحیاست رفته است. نویسنده مجموعه داستان دریاروندگان جزیره آبی تر رفته است، نویسنده نمایشنامه آونگ خاطره های ما رفته است. معروفی نزدیک سی سال از وطن دور بود و در غربت نوشت و خلق کرد و ساخت و تأسیس کرد و آجر به آجر برای فرهنگ ایران در گوشه های مختلف دنیا کوشش کرد. معروفی جایزه های قلم زرین گردون، قلم زرین زمانه و جایزه ادبی تیرگان را مدیریت و راه اندازی کرد.

او کتابفروشی خانه هنر و ادبیات راهنمایی را در خیابان کانت برلین برپا کرد تا مأمنی باشد برای ایرانیان مهاجر دور از وطن که الفت خود با ادبیات فارسی حفظ نمایند.

سردبیر مجله توقیف شده گردون، همان نام را برای نشر خود در غربت نهاد تا بسیاری کتاب های نرسته از تیغ سانسور را، در آلمان منتشر کند.

معروفی مردی که ارتباطش را با ایران حفظ کرد و بدجوری دلش تنگ وطن بود و هنوز به فارسی خواب می دید و معتقد بود: رمان فارسی نوشتن بیرون از ایران درست مثل اینه که یه ساقه رو یگذاری توی یه بطری آب، رشد هم می کنه، اما تا وقتی تو خاک نکاریش فایده ندارد.

سال های سال در همان غربت، کلاس داستان نویسی برگزار کرد. مثل همان زمان که در تهران و در مدارس هدف و خوارزمی درس ادبیات می داد. به شاگردان و دوستانش می گفت که او را باسی صدا بزنند. در این سال ها، شاگردانش در گوشه و کنار دنیا در ساعت معین دور هم جمع می شدند تا از او بیاموزند. او به یک جمله رسیده بود، به یک راهکار شاید! در زمانه پر از خبر های تلخ و مصیبت های هر روزه او به قدرت و ماندگاری ادبیات ایمان دوباره آورده بود. او که بار ها گفته بود دوست دارد روزنامه نگار باشد و سه نشریه نگردون، آهنگ و آئینه اندیشه را تأسیس نموده بود؛ در یکی از سخنرانی هایش گفته بود: خبر و روزنامه را باد می برد ما فقط می توانیم ادبیات بشیم.

او معتقد بود که این وظیفه نویسندگان است و باید خشونت را ثبت کرد، نویسندگان باید اتفاق های مهم جامعه را ثبت نمایند، باید ادبیات شد.

عباس معروفی بیش از دوسال درگیر سرطان بود و 9 ماه پیش برای اولین بار از 18 ماه درگیری اش با بیماری نوشته بود. شاید به نظر بیاید از سرطان رفته است، از تومور مغزی. از همان بیماری که از گلوگاه شروع شد، رشد کرد، فک و زبان و دندانش را خورد و بعد به مغزش فرو رفت همان سرطان که ویرانگر است همان سرطانی که سیمین دانشور به او گفته بود از غصه می آید و گفته بود: غصه یعنی سرطان! غصه نخوری یک وقت، معروفی! اما این سرطان نبود؛ غمباد بود. غمباد دوری از وطن. غمبادی که هر چقدر کار کنی و بسازی و کوشش کنی بازهم درونت را می خورد. برای همین است که در 65 سالگی شمع زندگی اش خاموش شد.

زندگی که به نوشته خودش آن قدر خسته بود که فکر می کرد اگر یه کم بخوابد خوب می گردد. نوشته بود: آره همه عمر کار نموده م، فقط خسته م، یه کم بخوابم خوب میشم باز می نویسم کار می کنم، می جنگم

وقتی کارنامه زندگی و فعالیت هایش را مرور می کنیم پر از نقاط عطف است. مردی که عاشق داستان وادبیات بود ، عاشق درس دادن و از داستان و شعر گفتن. عباس معروفی متولد 27 اردیبهشت 1336 است، از شاگردان هوشنگ گلشیری بود و درس هایی نیز از محمدعلی سپانلو در عرصه ادبیات و نوشتن فراگرفته بود. اواخر دهه شصت، یک سال پس از آن که دیگر جنگ انتها یافته بود و قطع نامه نیز پذیرفته شده بود سمفونی مردگان از او چاپ شد. اثری که همه خوانندگان ادبیات فارسی به شکلی با آیدین شاعرجوان معترض داستان به نوعی ارتباط برقرار می کردند. به نوعی با او و تناقض هایش حس نزدیکی داشتند. همین کتاب بود که او را معروف کرد. این داستان که جرقه های نوشتن آن در پشت میز های قهوه خانه ای در حوالی میدان انقلاب نوشته شده بود به زبان های ترکی و آلمانی ترجمه شد و مورد تحسین چند نشریه خارجی همانند دی ولت نهاده شد.

معروفی اما سر پرشوری داشت و شاخصه او مدیریت بود و البته در فعالیت اجتماعی پیشرو بود. سال ها در ارکستر سمفونیک تهران فعالیت داشت و برای برگزاری ارکستر ها برنامه ریزی می کرد و همان زمان بود که نشریه آهنگ را راه اندازی کرد.

اما یکی از فعالیت های صنفی او کوشش برای احیای کانون نویسندگان ایران بود و انتها منجر شد به نوشتن بیانیه ما نویسنده ایم.

او در دهه شصت و هفتاد فعالیت و کوشش می کرد و انتها راهی جز رفتن و زندگی در غربت برایش نماند. راهی که 11 اسفند 1374 از رفتن به پاکستان شروع شد و به آلمان و کار کردن در هتل و مغازه رسید. راهی که با ذره ذره ساختن همراه بود.

این اواخر اما سرطان بدجوری گلوگاهش را چنگ انداخته بود؛ آن گونه که ناگزیر بود فقط یا سوپی با دو سه تکه قارچ بنوشد یا شیرموز. مدام درگیر جراحی بود که تکه تکه بدنش را از او جدا می کرد و دور میریخت. تکه ای از ماهیچه اش به نصف زبانش یا کوتاه شدن 7 سانت از شاهرگش و انتها متاستازی که به تومور مغزی شد.

اما او از امید نوشته بود از این که دوست داشت زنده بماند و از این که باید خوب گردد و کتاب های نیمه کاره اش را تمام کند و بتواند شبی یک نفس 4 ساعت بنویسد و فعالیت خانه راهنمایی را پرشورتر ادامه دهد.

اما انتها این بغض گلو، جانش را گرفت و قرار است دخترانش از این بغض ها در سالیان بعد روایت نمایند. بغضی که شاید از همان روزی که از وطنش خارج شده راه گلویش را گرفته بود، بغضی که از سال های قبل رفتنش در دوران میرسلیم و سعید امامی در گلویش شکل گرفته بود و مدام راه نفس را می بست و پیش رفتن و کوششش برای فرهنگ و ایران را سخت تر و سخت تر می کرد.

زمان و تاریخ شاید بعدتر روایت کند ، روایت نویسنده ای که در ابتدای رمان ذوب شده چنین نوشته بود:

روایت او و ما که از آدم هایی هستیم که زمان و مکان مان به هم ریخته، نمی دانیم کِی چرا کجاییم!

حال باید دید آیا خانواده و عزیزانش دوست دارند، پیکرش را به وطن باز گردانند یا او همچنان در غربت می ماند؟